|
Płock, miasto w województwie
mazowieckim, nad Wisłą, w Kotlinie Płockiej. 131 tys. mieszkańców (2000).
Historia
W VIII-IX w. ośrodek kultu pogańskiego. We wczesnym średniowieczu główny
ośrodek Mazowsza. Od X w. istniał tu gród książęcy. W początkach XI w.
wybudowano klasztor Benedyktynów. 1037-1047 stolica państwa Masława. Od 1075
siedziba biskupstwa. 1079-1102 rezydencja Władysława I Hermana, później
Bolesława Krzywoustego i faktyczna stolica Polski.
Od 1138 siedziba książąt mazowieckich i płockich. 1237 lokowany na prawie
polskim. 1351-1370 wraz z całym Mazowszem wszedł w skład państwa Kazimierza
III Wielkiego. 1361 otrzymał prawo magdeburskie. W XIV w. miasto otoczono
murami obronnymi. 1370-1495 pod rządami piastowskich książąt mazowieckich,
następnie włączony do Korony. Od XVI w. stolica województwa.
Zamek w Płocku
Kopia Drzwi Płockich
Rozwijał się jako port na Wiśle, centrum handlu zbożem. W XVII i XVIII w.
kilkakrotnie niszczony przez obce wojska podczas wojen ze Szwedami i wojny
północnej. W II rozbiorze (1793) zajęty przez Prusy, 1807-1815 w Księstwie
Warszawskim, następnie w Królestwie Polskim. Pod koniec XIX w. rozwinął się
przemysł, powstała wówczas m.in. fabryka narzędzi rolniczych.
W odrodzonej Polsce stolica powiatu. 1939-1945 włączony do III Rzeszy.
Podczas II wojny światowej rejon walk partyzanckich Gwardii Ludowej, Armii
Krajowej i Armii Ludowej. Po 1962 szybki rozwój w związku z budową
Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych. 1975-1998 stolica
województwa, od 1999 miasto powiatowe.
Przemysł
Ośrodek przemysłu naftowego, ponadto przemysł elektromaszynowy, drzewny,
włókienniczy, metalowy, materiałów budowlanych, spożywczy. Port rzeczny i
największa w kraju stocznia rzeczna.
Edukacja i kultura
Siedziba najstarszej w Polsce szkoły średniej (obecnie Liceum
Ogólnokształcące im. S. Małachowskiego), Ośrodka Naukowo-Dydaktycznego
Politechniki Warszawskiej i in. placówek naukowych. W Płocku działa teatr i
Płocka Orkiestra Kameralna, ogród zoologiczny i muzea (Muzeum Mazowieckie,
tworzone od 1820, z bogatymi wielodziałowymi zbiorami. Muzeum Diecezjalne,
założone w 1903, eksponujące głównie sztukę sakralną, a także cenny zbiór
pasów polskich).
Zabytki
Pozostałości rotundy i budynku mieszkalnego na Wzgórzu Tumskim (XI-XII w.),
zamek (XIV, XV, XVI w., rozebrany 1740-1803), z którego pozostały 2 wieże:
Szlachecka (ok. 1353, XVIII w.) i Zegarowa (przebudowana ok. 1353, 1492, XVI
w.). Katedra (1126-1141, XVI, XVII, XX w.), opactwo Benedyktynów fundowane
przed 1172: kościół Św. Wojciecha (1632, 1856) z zachowanym skrzydłem
klasztornym (XVI w.).
Zespół klasztoru Jezuitów: kościół Św. Michała (XII-XIII, XIV w., 1660,
1773), klasztor (XVII, XIX w.), wieża (XV w., 1764). Kościół Św. Bartłomieja
(1356, 1540, 1735), dzwonnica (1884). Zespół klasztoru Dominikanów: kościół
Św. Dominika (ok. 1570, XVIII, XIX w.), drewniana dzwonnica (XVIII w.),
klasztor (XIII w., 1570, XIX w.).
Zespół klasztoru Reformatów: kościół Św. Jana Chrzciciela (1738-1771),
klasztor (1773-1783, 1882, 1916). Katedra i klasztor Mariawitów (1911-1913),
bożnica (ok. 1810), dawny gmach kamery pruskiej (1803, 1844), ratusz
(1826-1827), więzienia: stare (1803) i nowe (1846), dawna loża masońska
(XVIII-XIX w.), kamienice (XVIII-XIX w.), dawny odwach (XIX w.), spichlerze
(XIX w.), pozostałości obwarowań miejskich z basztą (XIV, XVIII w.).
|
